Efektywne energetycznie domy wpisują się w zasadę zrównoważonego rozwoju. Zgodnie z tą zasadą ludzkość powinna rozwijać się tak, aby z jednej strony zaspokoić potrzeby obecnego pokolenia, a z drugiej nie zużyć przy tym wszystkich zasobów i umożliwić zaspokojenie potrzeb także przyszłym pokoleniom.
Dlaczego jednym z rozwiązań może być zrównoważone budownictwo?
Nasze zużycie energii rośnie praktycznie z dnia na dzień. Nieprzemyślane i nieefektywne korzystanie z energii powoduje, że musimy jej produkować niepotrzebnie dużo, co ma negatywny wpływ na środowisko.
O efektywności energetycznej budynku decyduje roczne zużycie energii przypadające na jednostkę powierzchni ogrzewanej, wyrażone w kWh/m2.
Będzie ono tym niższe, im lepiej ocieplony jest budynek. Zwykle za efektywny energetycznie uważamy dom, którego zużycie energii waha się w granicach 0-70 kWh/mm2
(dla budynków z klimatyzacją, dla tych bez jest to maksymalnie 60 kWh/m2), a taki którego zużycie przekracza 210 kWh/m2 za zdecydowanie nieefektywny.
Istnieje kilka kategorii efektywnych energetycznie domów: niskoenergetyczne, pasywne i zero-energetyczne.
Dom niskoenergetyczny to taki, który do ogrzania potrzebuje znacznie mniej ciepła niż budowany w sposób tradycyjny. Zwykle jest to 20-40 kWh/m2 rocznie. Tak niskie zużycie energii cieplnej można osiągnąć dzięki dobremu ociepleniu ścian, efektywnym energetycznie oknom oraz odpowiedniemu usytuowaniu pomieszczeń, umożliwiającemu wykorzystanie promieni słonecznych do ich ogrzania i oświetlenia
Dom pasywny to taki, który zużywa jeszcze mniej energii. Jego roczne zapotrzebowanie na ciepło nie przekracza 15 kWh/m2, a całkowite zapotrzebowanie na energię (tj. ciepło, ciepłą wodę i energię elektryczną) nie przekracza 40 kWh/m2. Do ogrzewania w znacznym stopniu wykorzystywane jest promieniowanie słoneczne, ciepło odzyskiwane z systemu wentylacji oraz ciepło wytwarzane przez urządzenia elektryczne i ludzi znajdujących się w budynku
Dom zero-energetyczny to natomiast taki, który zużywa tyle samo energii, ile produkuje (zatem jego bilans energetyczny i bilans emisji CO2 wynosi zero). Takie domy mogą funkcjonować całkowicie niezależnie od publicznej sieci elektroenergetycznej. W rzeczywistości jednak najczęściej pobierają niewielką ilość energii z sieci zimą i oddają ją do sieci latem. Ilość energii pobranej z sieci i do niej oddanej są bilansowane. Domy zeroenergetyczne zwykle nie mają też tradycyjnego systemu grzewczego, a do ogrzewania wykorzystują energię słońca (w sposób aktywny lub pasywny).
Energia słoneczna jest odnawialnym źródłem energii. Współczesne społeczeństwo dostrzega wiele zalet jej wykorzystania – zmniejszenie zależności od paliw kopalnych, poprawę jakości powietrza i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Oprócz tego produkcja i montaż systemów solarnych wiąże się z tworzeniem nowych miejsc pracy i stymuluje wzrost gospodarczy.
Moduły fotowoltaiczne służą do przekształcania energii słonecznej w elektryczną, która zasila różne urządzenia działające na prąd stały i zmienny.
Systemy fotowoltaiczne mogą uniezależnić twój dom od energii dostarczanej z sieci, koszt ich konserwacji jest niewielki, a żywotność przekracza 30 lat. Ich obecność podnosi też wartość nieruchomości. Gdy nie są połączone z siecią, część produkowanej przez nie energii jest wykorzystywana do bieżącego zasilania urządzeń, a część magazynowana w akumulatorach do wykorzystania później, np. nocą lub przy dużym zachmurzeniu, gdy moduły nie produkują nowej energii. Moduły fotowoltaiczne mogą być też połączone z siecią elektroenergetyczną. Wówczas nadwyżka produkowanej energii elektrycznej jest oddawana do sieci i można ją odebrać w czasie, gdy energii z modułów jest zbyt mało do zaspokojenia aktualnych potrzeb mieszkańców. Idealnym miejscem na instalację modułów są dachy budynków, gdyż zwykle stanowią one dużą, niezagospodarowaną powierzchnię, bezpośrednio wyeksponowaną na promieniowanie słoneczne.
Moduły fotowoltaiczne wytwarzają energię bezpośrednio z energii Słońca, dlatego też są bardzo ekologicznym i ekonomicznym źródłem energii. Mają długą żywotność oraz są łatwe i relatywnie tanie w montażu. Pamiętajmy też, że Słońce jest nieograniczonym źródłem energii, które nie wysyła rachunków.
Kolektory słoneczne służą do przekształcania energii słonecznej w energię cieplną. Najczęściej są umieszczane na dachu domu, a gromadzona przez nie energia promieniowania słonecznego ogrzewa przepływającą przez instalację wodę, która następnie jest rozprowadzana po domu za pomocą rur. W naszych warunkach klimatycznych kolektory słoneczne zwykle służą do podgrzewania ciepłej wody użytkowej lub wspomagania ogrzewania pomieszczeń.
System solarny składa się z kolektora (lub kilku kolektorów), zbiornika na wodę oraz regulatora. Jest to system zamknięty, który zamienia energię promieniowania słonecznego bezpośrednio w energię cieplną i przesyła ją do budynku. Jak to dokładnie działa? Kolektor słoneczny pochłania ciepło emitowane przez Słońce i przekazuje je przepływającej przez niego cieczy, która – za pomocą pompy – jest następnie kierowana do wymiennika ciepła, który znajduje się na wejściu do zbiornika z wodą. W wymienniku następuje wymiana ciepła między cieczą a wodą, tj. ciepło cieczy jest przenoszone do wody w zbiorniku. Stąd ciepła woda jest rozprowadzana po domu. Jej część jest też magazynowana do wykorzystania później. Jeżeli promieniowania słonecznego jest zbyt mało do podgrzania wody, brakującą ilość ciepła można dostarczyć za pomocą konwencjonalnego paliwa (biomasa, gaz ziemny itp.).
Najczęściej zadawanym pytaniem dotyczącym kolektorów słonecznych jest, czy w ciągu roku dociera do nas wystarczająco dużo promieniowania słonecznego, by uzasadnić ich zakup. Faktycznie ponad połowa promieniowania dociera do nas w okresie od maja do sierpnia – wówczas instalacja kolektorów słonecznych może podgrzać całą potrzebną nam wodę. Należy jednak pamiętać, że także w kwietniu i wrześniu ta ilość nie jest mała, a kolektory słoneczne mogą dostarczyć nam do 80% energii cieplnej potrzebnej do podgrzania wody użytkowej. W marcu i październiku dostarczają ok. 50% potrzebnej w tym celu energii.
Właściwe ocieplenie budynku ogranicza „ucieczkę“ ciepła zimą i nadmierne nagrzewanie się pomieszczeń latem. Dodatkowo chroni całą konstrukcję przed negatywnymi oddziaływaniami z zewnątrz, w tym wahaniami temperatury. Pozwala to stworzyć zdrowe i optymalne warunki do życia.
iNiewłaściwie ocieplone budynki tracą ciepło zimą, co powoduje niepotrzebne koszty. Ze względu na dużą różnicę temperatur pomiędzy ogrzewanymi pomieszczeniami a otoczeniem ciepło z wnętrza budynku ucieka przez jego elementy konstrukcyjne – ściany, stropy, podłogi, drzwi. Powoduje to wychładzanie budynku, a w efekcie większe zapotrzebowanie na ciepło. Latem z kolei zbyt duża ilość ciepła wnika do wnętrza budynku, co zwiększa potrzebę stosowania klimatyzacji. Tak więc wszystkie elementy budynku powinny być odpowiednio zaizolowane i uodpornione na przenikanie ciepła. Starzejące się elementy, jak np. stare okna i drzwi, należy wymienić na nowe i bardziej efektywne lub odpowiednio zaizolować.
ŚCIANY ZEWNĘTRZNE: Straty ciepła przez nieocieplone ściany zewnętrzne mogą sięgać do 25% całkowitych strat ciepła z budynku. Dlatego należy je ocieplić okładając warstwą materiału izolacyjnego. Jeżeli izolacja jest stara lub zbyt cienka, należy ją wymienić i zastąpić grubszą (np. wykonaną z wełny skalnej, styropianu lub poliestru o grubości do 20 cm). Warstwę izolacyjną należy kłaść od zewnątrz – chyba że istnieją powody, dla których nie można tego zrobić. Wówczas możemy położyć ją od wewnątrz.
Choć zajmują niewielką część powierzchni budynku, okna odpowiadają za kolene 25-30% całkowitych strat ciepła. Wynika to z faktu, iż mają do 10 razy większą przenikalność cieplną niż ściany.
Stare okna należy wymienić na nowe, wielowarstwowe, gdzie przestrzeń między szybami jest wypełniona powietrzem lub dowolnym obojętnym gazem.
Latem do ochrony przed słońcem należy używać rolet lub zasłon. W ten sposób można zaoszczędzić sporo energii i zapewnić większy komfort domownikom. Zimą z kolei zaciągnięte rolety i zasłony pomogą zatrzymać ciepło w pomieszczeniu.
Dach odpowiada za 20% strat ciepła z budynku, a podłoga za kolejne 10%. Dachy skośne zwykle ociepla się okładając je warstwą materiału izolacyjnego (wełny szklanej lub poliestru) o grubości do 20 cm, a podłogi – warstwą materiału izolacyjnego o grubości do 10 cm.
Woda jest wyjątkowym i niezastępowalnym zasobem naturalnym. Jej ilość w przyrodzie jest ograniczona i nierównomiernie rozłożona – są regiony, gdzie bywa jej za dużo i takie, gdzie wciąż jej brak. Globalne zmiany klimatu mogą zaburzyć naturalny obieg wody w przyrodzie i ograniczyć dostęp do niej na wielu obszarach, co czyni ją jeszcze cenniejszą. Ziemia jest często nazywana błękitną planetą, gdyż 70% jej powierzchni pokrywa woda. Jednak jedynie 1% tych zasobów można wykorzystać do zaspokojenia codziennych potrzeb ludzkości. Niestety, z uwagi na proces industrializacji, nieracjonalne korzystanie z wody oraz jej rosnące zanieczyszczenie, zasoby wody są coraz bardziej zagrożone.
Aby zmniejszyć zużycie wody w gospodarstwach domowych, a co za tym idzie chronić środowisko i własny budżet, wystarczy podjąć proste działania. Lepsza kontrola, czujność i racjonalne korzystanie z wody to oszczędność wody każdego dnia. Niedokręcony lub cieknący kran, z którego kapią dwie krople wody na sekundę, to marnotrawstwo niewyobrażalnej ilości 6000 l wody rocznie.
Aby uniknąć strat wody, należy utrzymywać w dobrym stanie i regularnie sprawdzać wszystkie elementy instalacji wodnej (rury, zawory) i urządzenia sanitarne (krany, toalety). Należy też pamiętać o odkamienianiu pralek i zmywarek. W przeciętnym gospodarstwie domowym największymi „pożeraczami” wody są jak dotąd toalety, dlatego też największe oszczędności można uzyskać inwestując w energooszczędne spłuczki, pozwalające kontrolować ilość i przepływ wody wykorzystywanej do spłukiwania. Zaoszczędzić wodę i energię potrzebną do jej podgrzania można także montując perlatory na kranach i słuchawkach prysznicowych – są to specjalne nakładki, które napowietrzają wodę zwiększając optycznie jej strumień, a zmniejszając przepływ. Innym możliwym rozwiązaniem jest montaż specjalnych baterii termostatycznych, które pomagają utrzymać stałą temperaturę wody, dzięki czemu po odkręceniu kranu nie musimy czekać aż uzyska ona pożądaną temperaturę.
Ograniczyć zużycie wody można także instalując energooszczędne słuchawki prysznicowe z funkcją stop. Jeżeli dysponujemy większymi środkami, warto rozważyć zakup i montaż wykorzystujących czujniki elektroniczne bezdotykowych baterii czy spłuczek wc (znanych do tej pory głównie z obiektów użyteczności publicznej). Bezdotykowa bateria włączy przepływ wody, gdy podsuniemy pod nią ręce lub miskę do napełnienia, i wyłączy, gdy je zabierzemy. Na rynku istnieje wiele różnych rozwiązań pozwalających ograniczyć zużycie wody. Ważne jednak, by przed podjęciem decyzji o ich zastosowaniu, dokładnie zapoznać się z ich ceną i cechami technicznymi.
Najbardziej efektywne urządzenia, choć zużywają znacznie mniej wody i energii niż zwykłe, mają zwykle wyższą cenę. Jeżeli jednak zsumujemy miesięczny koszt ich utrzymania i używania, to okazuje się, że często ta wyższa cena szybko się zwraca. Wystarczy rzut oka na etykietę energetyczną produktu, aby ocenić, ile będzie kosztowało korzystanie z niego i wybrać najbardziej efektywne kosztowo i energetycznie urządzenie. Bardziej efektywne urządzenia to także mniejsze zanieczyszczenie środowiska i mniejsza emisja gazów cieplarnianych, a co za tym idzie – mniejsza presja na klimat.
Stale rosnący standard życia i liczba urządzeń elektrycznych w naszych domach, w połączeniu z coraz wyższymi cenami energii powodują, iż koszty energii stają się istotnym składnikiem naszych wydatków. Jak możemy je ograniczyć? Po pierwsze zmieniając nasze nawyki i korzystając z energii elektrycznej w bardziej racjonalny sposób. Po drugie kupując efektywne energetycznie urządzenia. A takich jest na rynku coraz więcej i stają się coraz tańsze, do czego przyczynia się realizowana koncepcja zrównoważonego rozwoju, konkurencja pomiędzy producentami i wysiłki Unii Europejskiej, aby ustalić normy zużycia energii dla sprzętu AGD.
Efektywne energetycznie urządzenia zużywają o wiele mniej energii niż standardowe – warto wziąć to pod uwagę planując zakup nowych. Zaleca się, by kupować urządzenia znajdujące się przynajmniej w klasie energetycznej A. Różnica pomiędzy zużyciem energii przez urządzenia znajdujące się w klasie A i te znajdujące się w klasie D wynosi około 30-45%. Klasa energetyczna to taki „symbol jakości” urządzenia, jeżeli chodzi o jego efektywność energetyczną. Zgodnie z unijnymi regulacjami wyróżniamy 7 klas energetycznych urządzeń oznaczonych literami od A do G. Najbardziej efektywne urządzenia to te w grupie A.
Różnego rodzaju urządzenia elektryczne odpowiadają ze sporą cześć zużycia energii w przeciętnym domu. W zależności od ich efektywności energetycznej możemy zaliczyć je do jednej z klas – od A do G, gdzie A oznacza urządzenia o najmniejszym zużyciu energii w danej kategorii, a G oznacza urządzenia o największym zużyciu.
Klimatyzatory pozwalają kontrolować temperaturę, wilgotność, czystość i rozkład powietrza w pomieszczeniach. Pomagają nam stworzyć takie środowisko, w którym czujemy się najlepiej, a także czuć się świeżo nawet wtedy, gdy na zewnątrz panują duże upały. Coraz więcej domów jest wyposażonych w klimatyzację, która odpowiada za sporą część zużywanej w nich energii elektrycznej. Klimatyzatory często są prawdziwymi „wampirami energetycznymi“. Te mniejsze możemy podzielić na klimatyzatory typu split i klimatyzatory kompaktowe. Jeżeli wszystkie elementy klimatyzatora znajdują się w jednej obudowie, mówimy o klimatyzatorach kompaktowych. Montuje się je najczęściej na dachach lub oknach, mogą też być urządzeniami przenośnymi. Jeżeli natomiast klimatyzator składa się z dwóch lub więcej osobnych jednostek/elementów, mówimy o systemach typu split (monosplit lub multi-split). Wybierając urządzenie zaleca się wybrać to w najwyższej klasie energetycznej (A, A+). Mimo iż klimatyzatory dają nam subiektywne poczucie komfortu, warto zapytać jeszcze, jak wpływają na nasze zdrowie. Odpowiedź jest dość prosta – mogą być dobre dla zdrowia, ale tylko wtedy, gdy prawidłowo z nich korzystamy. Niewłaściwe korzystanie z klimatyzacji może przynieść więcej szkody niż pożytku. Kluczowe kwestie, które należy wziąć pod uwagę, aby bezpiecznie korzystać z klimatyzatorów obejmują: miejsce ich instalacji, temperaturę na jaką są ustawione oraz odpowiednią i częstą konserwację. Zaleca się, aby temperatura w pomieszczeniach latem była najwyżej o 6oC niższa niż na zewnątrz – tak jest najlepiej dla zdrowia i portfela.
Efektywne korzystanie z oświetlenia polega na wykorzystaniu w jak największym stopniu światła dziennego, które jest najzdrowszym dla nas źródłem światła, a do tego całkowicie darmowym. Światłem dziennym można oświetlić dużą przestrzeń, np. twoje miejsce pracy, a przebywanie w pobliżu czystych, niezasłoniętych okien to także kontakt z otoczeniem. Światło sztuczne umożliwia natomiast kontynuowanie codziennych zajęć, gdy światła dziennego jest zbyt mało lub w nocą.
Korzystania ze sztucznego światła nie da się całkowicie uniknąć, ale warto ograniczyć je do niezbędnego minimum. Z punktu widzenia efektywności energetycznej, a także naszego zdrowia, najlepiej korzystać ze światła naturalnego, kiedy to tylko możliwe.
Zastosowanie nowoczesnych rozwiązań oświetleniowych może zapewnić odpowiedni poziom oświetlenia w każdym pomieszczeniu, niezależnie od jego przeznaczenia, w sposób efektywny energetycznie i uwzględniający konieczność ochrony zdrowia osób przebywających w budynku. Największe oszczędności energii można uzyskać korzystając z tzw. „energooszczędnych lamp”, które zużywają do pięciu razy mniej energii elektrycznej i są około osiem razy trwalsze niż tradycyjne. Tradycyjne żarówki około 95% energii emitują w postaci ciepła, a jedynie 3-5% w postaci światła, podczas gdy nowoczesne źródła światła emitują światło 10, a czasem nawet więcej razy efektywnie, gdyż bazują na innej technologii.
Wraz z postępem technologicznym i wzrostem naszego standardu życia, rośnie także liczba urządzeń elektrycznych, z których na co dzień korzystamy. Szacuje się, iż mniejsze urządzenia odpowiadają za nawet do 10% całkowitego zużycia energii elektrycznej w domu. Dlatego też zaleca się, aby wybierać te w jak najwyższej klasie energetycznej, a także by wyłączać wszelkie nieużywane urządzenia oraz unikać pozostawiania ich w trybie czuwania.
Prawie 50% energii zużywanej w domu to energia potrzebna do jego ogrzania. Projektując i budując domy w sposób zrównoważony możemy zaoszczędzić każdy rodzaj energii, w tym przede wszystkim energię grzewczą i elektryczną, nie obniżając komfortu jego mieszkańców. Dlatego zrównoważone budownictwo jest jednym z kluczowych trendów we współczesnym budownictwie mieszkaniowym.
Ponad ⅕ energii elektrycznej zużywanej w typowym gospodarstwie domowym wykorzystuje się do przechowywania żywności. Dlatego tak ważny jest wybór odpowiedniej lodówki i zamrażarki – urządzenia te pracują 24 godziny na dobę, więc to ile energii zużywają, ma wpływ na nasze miesięczne wydatki. Wybierając nowe urządzenie, powinniśmy kierować się nie tylko jego klasą energetyczną, ale i pojemnością. Dokładnie zastanów się, jak dużo jedzenia będziesz przechowywać, aby nie kupić lodówki ani zbyt małej ani zbyt dużej. Pamiętaj również o ustawieniu optymalnej temperatury chłodzenia (4-5oC) i mrożenia (-18oC) – jej dalsze obniżanie nie wpłynie na świeżość produktów, a będzie się wiązało z dodatkowym zużyciem energii.
Jeżeli chcemy korzystać ze zmywarki czy pralki w sposób racjonalny i oszczędny, pamiętajmy, by włączać ją tylko wtedy, gdy jest w pełni załadowana, a także by stosować odpowiedni program. Zamiast korzystać z trybu suszenia w pralce, suszmy ubrania na powietrzu. Zmywarki i pralki najwięcej energii zużywają na podgrzanie wody i suszenie, tak więc np. zmniejszenie temperatury zmywania czy prania może zaoszczędzić sporo energii.
Aby ograniczyć zużycie energii elektrycznej, w szczególności tej zużywanej przez wentylatory i klimatyzatory, należy utrzymywać w pomieszczeniach optymalną temperaturę. Będzie ona zależała od rodzaju pomieszczenia – np. 20oC w salonie czy klasie szkolnej, 24oC w łazience.
Świetlówki fluorescencyjne (tzw. „neonowe tuby“) to szklane tuby pokryte od wewnątrz tzw. luminoforem (tj. substancją wykazującą luminescenję). Tuby te są wypełnione obojętnym gazem o niewielkiej zawartości rtęci. Świetlówki kompaktowe to natomiast rodzaj świetlówek o mniejszym rozmiarze, który najczęściej uzyskuje się poprzez zagięcie tuby w kształt litery U lub spirali.
Coraz popularniejszym zamiennikiem dla tradycyjnych żarówek są też lampy LED, które zużywają dużo mniej energii i są trwalsze niż żarówki z wolframowym żarnikiem.
Dobry dostęp do światła dziennego zmniejsza potrzebę korzystania ze światła sztucznego, a w efekcie pozwala oszczędzać energię. Ważne, byśmy oświetlenie wewnętrzne włączali tylko wtedy, gdy to koniecznie, a poza tym korzystali głównie ze światła naturalnego. Wpływa to bowiem nie tylko na zmniejszenie rachunków za energię, ale także pozytywnie oddziałuje na nasze zdrowie i samopoczucie.
Istnieje wiele powodów, dla których w jak największym stopniu powinniśmy korzystać z energii Słońca.
W kuchni jest wiele urządzeń zużywajacych energię, z korzystamy na co dzień. Oprócz zmywarki i lodówki możemy wymienić tu kuchenkę czy okap kuchenny. Kupując nowe urządzenia powinniśmy być bardzo uważni, gdyż te w wyższej klasie energetycznej pomogą nam zaoszczędzić sporo energii.
Jak możemy korzystać z kuchenki w sposób bardziej energooszczędny? Na przykład wybierając palnik czy pole do gotowania, które najlepiej pasują do rozmiaru garnka – nie powinny być ani większe ani mniejsze niż jego dno. W ten sposób ciepło nie będzie ogrzewać powierzchni wokół garnka, a czas gotowania będzie optymalny.
